شناسایی باکتریهای مزارع گندم استان زنجان و مطالعه اثر بازدارندگی آنها از قارچ gaeumannomyces graminis عامل بیماری پاخوره گندم

چکیده پوسیدگی ریشه و طوقه )پاخوره گندم( با عامل(ggt) gaeumannomyces graminis var. tritici یکی از بیماریهای قارچی مهم گندم در مناطق مختلف جهان به شمار می آید. در ایران این بیماری تاکنون از برخی مناطق همچون استان مرکزی گزارش شده است. طی چند سال اخیر علائم مشکوک به بیماری در برخی مزارع گندم استان زنجان مشاهده شده که با توجه به اهمیت کشت گندم در استان، بررسی دقیق بیماری را ایجاب نمود. تحقیق حاضر در راستای دو هدف اصلی دنبال شد. ابتدا قارچ عامل بیماری پاخوره گندم جداسازی و شناسائی گردید. سپس گروههای اصلی باکتریهای خاکزی مزارع گندم تعیین و اثر بازدارندگی مهمترین آنها علیه قارچ عامل بیماری در شرایط آزمایشگاهی و گلخانه ای ارزیابی گردید. بدین منظور ابتدا از 25 مزرعه گندم استان از خاک اطراف بوته های آلوده به پاخوره گندم و همچنین از ریشه و ساقه های آلوده گندم نمونه برداری صورت گرفت. از نمونه ها قارچ ggt جداسازی شد. علاوه برشناسائی آن بر اساس کلید های معتبر، بیماریزائی آنها روی گندم اثبات گردید و به این ترتیب این پاتوژن برای اولین بار از استان گزارش گردید. همچنین حدود 420 جدایه باکتری از خاک جداسازی شد. این رایزوباکترها براساس مورفولوژی کلنی و مناطق نمونه برداری شده گروهبندی شدند. در ادامه 140 جدایه انتخاب و طبق روشهای معمول آزمایشگاهی پتانسیل آنها جهت بازدارندگی از رشد قارچ ggt بررسی شد. این نتایج نشان داد حدود 60 جدایه با مورفولوژی متفاوت، با تولید آنتی بیوتیک اثر بازدارندگی بالایی در کنترل قارچ ggt دارند. آزمونهای بیوشیمیایی لازم جهت شناسائی جدایه ها مشخص نمود که باکتریهای آنتاگونیست قوی عمدتا متعلق به جنسهای pseudomonas، bacillus و erwinia بودند. جهت مطالعات in vivo تاثیر جدایه های نماینده روی شدت بیماری پاخوره گندم مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آزمون گلخانه ای نشان داد که تیمار بذر با باکتریهای نماینده اثر قابل توجهی در کاهش شدت بیماری پاخوره گندم و افزایش شاخص های رشدی گندم در قیاس با شاهد آلوده داشتند. طبق نتایج حاصل از این تحقیق، امکان کنترل بیماری پاخوره گندم با باکتریهای موجود در ریزوسفر گندم در این استان وجود دارد. کلمات کلیدی: گندم، پاخوره گندم، gaeumannomyces graminis var. tritici، کنترل بیولوژیکی